"Podręcznik Taekwondo" - autor: Dariusz Ćwikliński

"Podręcznik Taekwondo" napisałem i wydałem w 2001 roku. Książka w twardej okładce liczy 264 strony i około 700 zdjęć. Wszystkie koreańskie nazwy zapisane zostały w transkrypcji na język polski, co wyjaśniłem w tekście "Podręcznika..." oraz w komentarzu do posta "Istota Taekwondo: Nie ma rozciągnięcia, nie ma Taekwondo".

Nakład w ilości 1000 sztuk został stosunkowo szybko wyprzedany i aktualnie książka osiągalna jest tylko w poniżej zamieszczonej wersji PDF (do odczytu lub pobrania).

1. Przedmowa i spis treści (str. 1 - 6)
2. Wstęp (str. 8 -22)
3. Elementarny trening indywidualny (str. 23 - 36)
4. Trening sportowy (str. 37 - 44)
5. Pumse (str. 45 -146)
6. Maczio Kiorugi (str. 147 - 166)
7. Czaju Kiorugi (str. 167 - 234)
8. Timio Czagi (str. 235 - 246)
9. Hosinsul (str. 247 - 258)
10. Propozycja wymagań egzaminacyjnych (str. 259 - 264)

PONIŻEJ FRAGMENTY "PODRĘCZNIKA TAEKWONDO" 

W NOWEJ OPRAWIE GRAFICZNEJ 

WYKONANEJ PRZEZ PRZEMYSŁAWA KALITOWSKIEGO.

W latach 1910-1945 Korea anektowana była przez Japonię. Przegrana Japonii w II wojnie światowej zakończyła wieloletnią okupację Korei. Wyzwolony kraj podzielono jednak na strefy wpływów i ostatecznie na dwa państwa. Podobnie jak Niemcy na zachodzie i Wietnam na południu, Korea stała się ofiarą zderzenia wpływów komunizmu i kapitalizmu na wschodzie. Na domiar złego początek lat 50-tych przyniósł krwawy konflikt pomiędzy poróżnionymi ustrojowo stronami. Po jego zakończeniu w sferach wojskowych Korei Południowej powstał program szkolenia armii koreańskiej w zakresie walki wręcz. Program ten zyskał akceptację władz rządowych i w roku 1955 po raz pierwszy pojawiła się nazwa TAEKWONDO.

Olimpiada w Seulu w roku 1988 stała się wielką promocją Taekwondo, oficjalnie uznanego za koreański sport narodowy. Podczas uroczystości otwarcia igrzysk miał miejsce pamiętny pokaz, w którym wystąpiło na płycie stadionu jednocześnie 1000 koreańskich czarnych pasów, zadziwiając świat perfekcją wykonania programu. Wówczas też Taekwondo zadebiutowało na olimpiadzie, jeszcze jako dyscyplina pokazowa - zdobytych medali nie liczono do klasyfikacji generalnej. Na tych samych zasadach pojawiło się 4 lata później w Barcelonie. Ostatecznie decyzją 103. Zgromadzenia MKOL zostało przyjęte, jako pełnoprawna dyscyplina, do programu Igrzysk Olimpijskich Sydney 2000.

DEFINICJA TAEKWONDO

Taekwondo jest wypadkową różnych szkól i odmian sztuk walki praktykowanych i kultywowanych w Korei po II wojnie światowej oraz współczesnych doświadczeń koreańskich mistrzów. Spośród tradycyjnych, największy wpływ na Taekwondo wydaje się mieć TAEK KYON.

Nazwa Taekwondo tłumaczona dosłownie oznacza:

TAE - system technik nożnych tzn. kopnięć, będących zawsze wyróżnikiem koreańskich sztuk walki;
KWON - system technik ręcznych;
DO - jest członem wskazującym, że połączone wyżej wymienione systemy należy rozumieć jako sztukę, gdyż zmierzają one do rozwoju ćwiczącego tak w sferze fizycznej, jak i duchowo-moralnej. Człon ten zawierają także inne systemy, zarówno koreańskie, np. Hwarang-do, Hapki-do, Tang Soo-do, jak i japońskie, np. Ken-do, Ju-do, Aiki-do.

STRUKTURA TAEKWONDO

Taekwondo jako sztuka walki składa się z następujących elementów:

Wszystkie powyższe są równie ważne, a każdy spośród nich wymaga osobnego treningu. Taka rozlegśoć jest poważnym utrudnieniem w opanowaniu Tkd w całości.

I. Walka Sportowa

Jest to sparing właściwy, gdzie przeciwnik nie jest w żaden sposób uprzedzony o czasie ani rodzaju wykonanej techniki.

W celu zapewnienia zawodnikom bezpieczeństwa, na bazie wieloletnich doświadczeń opracowano szczegółowy regulamin współzawodnictwa sportowego, który m. in, wyklucza stosowanie wielu tradycyjnych, a niebezpiecznych technik, ogranicza pole trafień, nakazuje używanie sprzętu ochronnego (m. in. HOGO - kamizelka ochronna, kask, ochraniacze na golenie, przedramiona, genitalia i szczękę) i jest skonstruowany tak, że zmusza zawodników do walki nogami, co stanowi o specyfice Taekwondo Olimpijskiego. Obecnie stosuje się elektroniczny system punktowania dzięki zastosowaniu specjalnego sprzętu, który automatycznie zlicza prawidłowe trafienia w HOGO.

W wyżej wymienionych ramach dopuszcza się jednak pełną inwencję i siłę uderzenia. Walka sportowa Tkd jest więc idealna dla osób, które zafascynowała możliwość używania w walce nóg. Różnorodność, swoboda, szybkość i siła kopnięć stosowanych w Tkd stały się wzorem dla wszystkich innych odmian walki.

Na igrzyskach olimpijskich Tkd jest reprezentowane tylko poprzez wolną walkę sportową.

II. Układy formalne - poomsae

Układy są efektem wielowiekowych doświadczeń i kwintesencją wiedzy mistrzów - autorytetów, którzy je tworzyli, a następnie przekazywali kolejnym pokoleniom. Jednocześnie są zbiorem wszystkich technik używanych w danym systemie - jego właściwym dziedzictwem.

Nie ulega wątpliwości, że tradycyjne ruchy Tkd odwzorowują sposób walki jednym lub dwoma mieczami. Wyraźnie można wyróżnić cięcia, pchnięcia, zasłony, co wskazuje na rycerski rodowód tego systemu walki.

W Taekwondo, przyjęto słuszną koncepcję: zamiast rozbudowywać i modernizować układy, uproszczone je i ograniczono do najbardziej podstawowych i symbolicznych ruchów. W ten sposób współczesne układy są hołdem dla korzeni Taekwondo i przypominają te, jakie praktykowano w dawnych czasach.

Proporcje, ilość i złożoność technik zawartych w poszczególnych układach mają służyć stałemu rozwojowi adepta. Z tej przyczyny powinno się je praktykować w ustalonej kolejności, rozpoczynając od najniższych. Techniki zawarte w układach mają charakter wzorca. W rzeczywistej walce nigdy nie będą tak uporządkowane i "eleganckie", ani też tak "sztywne" zarazem.

Taekwondo WTF zawiera 17 układów formalnych:

1) 8 szkoleniowych - Taegeuk /teguk/:

1. Taegeuk Il Jang 
2. Taegeuk I Jang 
3. Taegeuk Sam Jang 
4. Taegeuk Sa Jang 
5. Taegeuk Oh Jang 
6. Taegeuk Yook Jang 
7. Taegeuk Chil Jang 
8. Taegeuk Pal Jang

2) 9 mistrzowskich przeznaczonych dla czarnych pasów: 

1. Koryo (nazwa starej koreańskiej dynastii)
2. Keumgang (diament)
3. Taebaek (nazwa pasma górskiego w Korei Pd.)
4. Pyongwon (równina)
5. Sipjin (dziesięć)
6. Jitae (ziemia)
7. Cheonkwon (niebo)
8. Hansoo (woda)
9. Ilyo (jedność)

Do ćwiczenia układów nie potrzeba żadnego sprzętu, pomocy partnera, ani wiele miejsca. Są one dobrą formą gimnastyki niezależnie od wieku ćwiczącego, a wzbogacone o zestaw ćwiczeń rozciągających mogą stać się gwarancją zdrowia i wysokiej sprawności przez całe życie.

III. Walka aranżowana

Jest to odmiana sparingu, w której zawodnicy wykonują z góry ustalone kombinacje technik. Walka aranżowana przygotowuje zawodnika do sytuacji mogących zaistnieć w wolnej walce sportowej, ale także ewentualnym rzeczywistym starciu. Oprócz bowiem treningu rozwiązań dozwolonych w walce sportowej, umożliwia również testowanie tych zbyt niebezpiecznych, aby można było wykonać je bez wcześniejszego uprzedzenia partnera.

Ponadto ten typ walki uczy wyczucia dystansu, precyzji wykonania oraz zmierza do wykształcenia automatyki ruchu. Stanowi także jeden z głównych elementów pokazów sztuk walki. Zanim zawodnik przystąpi do wolnej walki, powinien wiele godzin spędzić na treningu walki aranżowanej.

IV. Rozbicia

Umiejętność wykonania rozbić twardych przedmiotów nie jest celem samym w sobie. Jest efektem ubocznym chęci uczynienia destrukcyjnej broni z rąk i nóg. Z tego powodu, że cała taktyka walki polegała na naśladowaniu cięć i pchnięć mieczem, starano się, aby ruchy wykonane nieuzbrojoną ręką odnosiły skutek możliwie zbliżony do oryginału. Nie nabiera się umiejętności rozbijania twardych przedmiotów przez sam fakt zapisania się do klubu lub sekcji.

Niezbędne do sukcesu w rozbijaniu jest:

• przygotowanie powierzchni uderzającej
• precyzja i szybkość uderzenia
• dodanie siły uderzeniu poprzez przeniesienie na nie masy ciała
• determinacja i uzyskanie psychicznej przewagi nad celem. 

Nabycie powyższych umiejętności wymaga najczęściej kilku lat ukierunkowanego treningu. Pełnym sukcesem w rozbiciach jest takie wykonanie, w którym uderzająca kończyna nie poniosła żadnego uszczerbku - innymi słowy można takie samo rozbicie powtórzyć niemal natychmiast.

V. Kopnięcia w wyskoku

Zdecydowana większość powierzchni Półwyspu Koreańskiego stanowią obszary górzyste. Stojącego niżej oponenta łatwiej było kopnąć niż dosięgnąć ręką. Zeskok w kierunku przeciwnika w połączeniu z uderzeniem nogą stawał się silną i zaskakującą bronią. Niekiedy w ten sposób strącono jeźdźca z konia.

Wiadomym jest, że ludność zamieszkująca tereny górskie słynie z siły i sprawności swoich nóg. Osoba taka przy pomocy wyskoku z łatwością mogła kopnąć w cel położony stosunkowo wysoko, jakim jest klatka piersiowa czy głowa.

Taekwondo od początku swego istnienia wyróżniało się używaniem wysokich kopnięć, bardzo często połączonych z obrotem ciała i wyskokiem.

Umiejętność wykonania kopnięć w wyskoku do perfekcji opanowały, objeżdżające cały świat, koreańskie drużyny pokazowe. Ich występy stopniem trudności bardziej przypominają sztukę cyrkową niż standardowy pokaz sztuk walki.

VI. Uwolnienia z uchwytu

Podstawą taktyki walki Tkd jest silne i precyzyjne uderzenie ręką lub nogą w wybrany newralgiczny punkt ciała przeciwnika. Tak wykonana technika powinna spowodować natychmiastowy uraz czyniący go niezdolnym do walki.

Wobec zastosowania uchwytu przez silniejszego (kilku) obrona uderzeniami powinna cechować się szczególną determinacją i wyrachowaniem. Trzeba jednak być świadomym konsekwencji takiego czynu oraz pamiętać, że obrona powinna być współmierna do stopnia zagrożenia.

Arsenał technik Tkd musi zatem zawierać odpowiedni zasób uwolnień z uchwytów, nie tylko za pomocą uderzenia, ale również poprzez wyślizgnięcia, skręcenia i pociągnięcia. Mogą one być połączone z próbą natychmiastowego uzyskania przewagi, najczęściej poprzez wykonanie dźwigni.

Podstawą sukcesu w zastosowaniu dźwigni jest błyskawiczna reakcja i całkowite zaskoczenie napastnika. Dźwignia musi być wykonana szybciej niż zdąży się on zorientować i napiąć wyginaną kończynę. Równie ważna jest umiejętność płynnego i elastycznego przejścia do innej dźwigni o przeciwnym kierunku działania.

Stosowanie dźwigni w praktyce jest bardzo trudne i znacznie bardziej złożone od zastosowania uderzenia. Z tego powodu uwolnienia poprzez dźwignie są składową egzaminu na wyższe stopnie. W walce sportowej jakiekolwiek uchwyty są niedozwolone.

Strój i kolory pasów

W celu zapewnienia ćwiczącemu pełnej wygody i swobody ruchów, opracowano jednolity dla wszystkich wzór stroju po koreańsku nazwanego DOBOK. Jest on koloru białego i składa się z wciąganej przez głowę bluzy, spodni ze specjalnym klinem umożliwiającym wysokie unoszenie nóg oraz pasa.

Początkujący, którzy nie zdali jeszcze egzaminu, noszą pas koloru białego - jest to odpowiednik ,,zerówki" w szkole. Zaliczenie każdej partii materiału kończy się egzaminem i ,,przejściem do następnej klasy" oznaczonej innym kolorem pasa. Jest osiem klas:

Kolory pasów mają swoje symboliczne znaczenie odzwierciedlające przemiany zachodzące w przyrodzie w ciągu roku:

• PAS BIAŁY - oznacza zimę, okres w którym "jeszcze nic się nie dzieje" żadna roślina nie wykiełkuje 
• PAS ŻÓŁTY - jest jak pierwsze promienie słońca budzące świat do życia 
• PAS ZIELONY - przypomina rozkwitanie roślin 
• PAS NIEBIESKI - symbolizuje pogodne letnie niebo, w kierunku którego pną się rośliny 
• PAS CZERWONY - oznacza dojrzałość, tak jak zmieniają swój kolor owoce i liście późnym latem i jesienią

Zdobycie kolejnego stopnia, czarnego pasa (1 DAN) oznacza przejście na wyższy poziom nauczania, Ponieważ od tego momentu kolor pasa już nigdy się nie zmienia, stopnie DAN zwyczajowo nazywane są stopniami mistrzowskimi.

Posiadanie czarnego pasa upoważnia jego posiadacza do brania udziału w zawodach międzynarodowych.

Jest 9 stopni mistrzowskich DAN. Stopnie 1-3 DAN są w rzeczywistości stopniami zawodniczymi. Stopnie 4-6 DAN to stopnie instruktorskie i trenerskie. Dopiero stopnie 7-9 DAN mają znaczenie mistrzowskich.

Stopnie 1-6 DAN zdobywa się w drodze egzaminów, natomiast 7-9 DAN pochodzą z nominacji jako uznanie zasług włożonych w dalszy rozwój Taekwondo. Stopień 10 DAN jest stopniem honorowym - posiada go prezydent Światowej Federacji Taekwondo.

Dzieci zdające egzamin na stopień DAN otrzymują stopień PUM oznaczony czerwono-czarnym kolorem kołnierza bluzy i pasa. Po osiągnięciu 15 roku życia stopnie PUM zmieniane są na stopnie DAN (bez ponownego zdawania egzaminu). Najwyższym stopniem PUM jest 3, Oznacza to, że nikt poniżej 15 roku życia nie może zdobyć odpowiednika 4 DAN.

Światowa Organizacja Taekwondo WTF i Polski Związek Taekwondo Olimpijskiego

Organizacja WTF (World Taekwondo Federation) zrzesza związki krajowe, reprezentuje Taekwondo na arenie międzynarodowej oraz wobec MKOL. Zajmuje się organizacją imprez najwyższej rangi np. MŚ, szkoleniem sędziów, aktualizacją przepisów sportowych, opracowuje wymagania egzaminacyjne, wyznacza egzaminatorów i wydaje certyfikaty dla stopni DAN, Siedziba WTF mieści się w Seulu w centrum Taekwondo zwanym KUKKIWON.

Polski Związek Taekwondo spełnia analogiczne funkcje na terenie Polski. Reprezentuje polskie Tkd wobec władz państwowych i WTF, zrzesza kluby, wydaje im licencje, organizuje szkolenia sędziów i instruktorów oraz egzaminy na stopnie DAN. Koordynuje nadawanie stopni KUP. Siedziba PZTO mieści się w Warszawie.